In de afgelopen 50 jaar hebben naar schatting 600.000 etnische Chinezen ervoor gekozen hun Indonesische staatsburgerschap op te geven en te migreren naar landen als Singapore, Nederland, Hong Kong, Australië, Canada en de Verenigde Staten. Dit mede als gevolg van hun behandeling door de overheid en een deel van de bevolking, zowel in Nederlands-Indië als in het vroegere Indonesië. De situatie is de laatste jaren veel beter geworden. Hieronder volgt een kort overzicht:
Fa Shien een boeddhistische monnik beschreef in zijn reizen naar Sumatra de koninkrijken Kalinga en Tarumanegara op Java. Er waren toen op Java al Chinese nederzettingen.
De eerste grote migratie bracht de totale Chinese bevolking in Batavia van 2.000 tot 10.000.
De slachting van Chinese burgers door de VOC, ongeveer 10.000 mensen gedood van een totale Chinese bevolking van 15 000. Het wordt het grootste en eerste anti-Chinese racisme-incident in Indonesië genoemd.
Aantal Chinezen was begin 1800: 100 000. Grote golven etnische Chinezen migreerden vanuit China naar Indonesië soms onder dwang en waren tewerkgesteld als contractarbeiders. De tweedeling tussen volbloed (Totok/Singkeh) en gemengd (Babah/Peranakan) begint.
De Nederlandse koloniale overheid verbood de etnische Chinezen om primaire handel te drijven.
Tientallen Chinezen werden in Ngawi (dorpje buiten Solo) gedood door troepen onder leiding van Raden Ayu Yudakusuma, dochter van Sultan Hamengkubuwono I
Eerste Chinese student studeert in Leiden
In Batavia ontstond Tiong Hoa Hwe Koan THHK, Zhong Hua Hui Guan onder leiding van Phoa Keng Hek. Heeft tot doel de Chinese cultuur en de confucianistische religie te promoten.
De THHK-school kreeg brede acceptatie.
De bezorgde Nederlands-Indische regering richtte toen HCS (Hollands Chinese school) op, een school voor etnisch Chinese kinderen die Nederlands spreken.
De Chinese regering heeft een wet uitgevaardigd waarin staat dat al haar burgers en hun nakomelingen in het buitenland Chinese staatsburgers zijn.
De Regering van het Koninkrijk der Nederlanden handhaaft "Wet op het Nederlandsch Onderdaanschap”, namelijk Chinese afstammelingen die geboren zijn in Nederlands-Indië zijn Nederlandse onderdanen.
+ 20 Chinese studenten studeerden in Nederland
Anti-Chinese rellen braken uit in Kudus vanwege concurrentie tussen sigarettenondernemers. Duizenden leden van de Sarekat Islam hebben huizen en winkels in Chinese handen in brand gestoken en geplunderd.
De eerste volkstelling in Indonesië werd in 1930 uitgevoerd door de Nederlandse regering. Er zijn 1,9 miljoen etnische Chinezen, van wie 83% op het eiland Java woont.
De Indonesische Chinese Partij (PTI) werd geboren in Surabaya leider was Liem Koen Hian. Deze partij steunt de beweging voor een onafhankelijk Indonesië.
Aan het begin van de 2dw WO waren 300-400 studenten in Nederland
Honderden Chinezen kwamen om het leven en duizenden huizen werden verbrand door Indonesische rebellen /strijders (Bersiap-periode )
Het hoogtepunt van de rassenrellen in Tangerang. Naar aanleiding van beschuldigingen dat etnische Chinezen pro-Nederlands zijn en ervan worden beschuldigd agenten van NICA (Nederlands Indische Civiele Administratie) te zijn.
Baperki is opgericht door Chinese groepsleiders in Jakarta, om de belangen van de Chinezen te behartigen en integratie te bevorderen. Nadat hij een politieke partij was geworden, won hij verschillende zetels bij de grondwetgevende verkiezingen van 1955.
Via PP (Peraturan Pemerintah = overheidsvoorschrift) nr. 10/1959, werd het buitenlandse Chinezen verboden handel te drijven op districtsniveau en lager. Honderdduizenden Chinezen werden gedwongen terug te repatriëren naar China. Een deel migreerden naar Westerse landen ook naar Nederland en haar koloniën.
In navolging van de PP 10, hebben militaire commandanten in West-Java verboden de Chinezen om op het platteland te wonen.
Op verschillende plaatsen in West-Java, zoals in Sukabumi, Cirebon en Bandung, braken rassenrellen uit.
+ Op 31 september 1965/1 oktober (G30s/GESTOK) volgde een coup d‘état
Waar de regering van Soekarno werd omvergeworpen en vervangen door die van Soeharto. Er waren Miljoenen slachtoffers voornamelijk communisten waaronder ongeveer 30 000 chinezen.
Als gevolg van deze massacre en voorafgaande rassenrellen in 1963 kwam een hele exodus op gang waarbij chinezen emigreerden naar veilige oorden zoals Canada, Verenigde Staten, de West Indisch, Brasilia, Duitsland en ook Nederland. Deze periode duurde van 1966 tot 1975.
1967 - Gepubliceerd SE-nr. 6/Perskab/6/67 waarin staat dat de Chinese gemeenschap hun persoonsnaam moet veranderen in een naam die op een Indonesische lijkt.
1967- PP-nr. 14/1967: Het verbieden van Chinese religieuze activiteiten, overtuigingen en gebruiken in Indonesië.
Het gebruik van Mandarijn is verboden in overeenstemming met het decreet van de minister van Handel en Coöperaties nr. 286/KP/XII/1978.
De bewegingen van de Chinese gemeenschap worden ook gecontroleerd door de BMKC (soort veiligheidsdienst)
Uitgegeven verordening van de minister van Volkshuisvesting nr. 455.2-360/1988 die het gebruik van land verbiedt om pagodes te bouwen, uit te breiden en te vernieuwen (plaats van Chinese etnische aanbidding). Uitgegeven SE 02/SE/Diten/PPG/1988 die de publicatie, het afdrukken van geschriften in Chinese karakters en taal in het openbaar verbiedt.
Mei-rellen in Jakarta in 1998, is een donkere geschiedenis van de Chinese etnische groepering in Indonesië. Honderden winkelpanden (inclusief kantoren, banken en supermarkten) verbrand en geplunderd door de massa. Mensen werden vermoord. Dit had als gevolg dat Soeharto op 21 mei 1998 aftrad als president na beëindiging van zijn ambtstermijn.
Na de val van Suharto werden door de opeenvolgende presidenten/regeringen versoepelingen ingevoerd.
In deze periode bleken ongeveer 600 artsen en specialisten van Indonesisch Chinese afkomst werkzaam te zijn in Nederland. Meer dan 250 tandartsen kwamen naar Nederland om te vestigen onder andere door het tekort aan schooltandartsen. Ongeveer 10 % van de apothekers was van Indonesisch Chinese afkomst
De intrekking van presidentiële instructie nr. 14/1967 en de uitgifte van presidentieel besluit nr. 6/2000 waarin Chinese burgers hun cultuur kunnen uiten, inclusief de vrijheid om religie te praktiseren.
Via presidentieel besluit nr. 12 van 2014 heeft het SE-presidium van het Ampera-kabinet nr. SE-06/Pred.Kab/6/1967 28 juni 1967, besloten “Cina” door “Tionghoa” te vervangen.
Onder de huidige democratische president Djoko Widodo (Jokowi) hebben de Chinezen in Indonesië in principe dezelfde rechten en plichten. Het gebruik van Chinese namen en het Mandarijns is nu geoorloofd.
Note: Het aantal Peranakan Chinezen wordt geschat op 4-5% van de bevolking van Indonesië. Op het huidige aantal van 271 miljoen moet dat tussen de 6 en 10 miljoen zijn. De grootste etnische groep Chinezen buiten China.
Ondanks alle problemen van onderdrukking en discriminatie hebben de etnische Chinezen zich toch goed kunnen handhaven en integreren zowel in de Indonesische als Nederlandse maatschappij. Zowel in Indonesië als Nederland hebben zij een waardevolle bijdrage geleverd aan de samenleving
*Bron: Artikel van Herman Tan, uit: Indonesian.info (vertaling: Paul The Gwan Tjaij, 2022)